WWW.HANNAHBOSMA.NL

column Hannah Bosma, Folia april 2001

DE ACADEMISCHE MARKT

Toen mij, niet in dienst van de UvA, gevraagd werd om een artikel te schrijven voor een reader bij een zeer drukbezocht eerstejaars college, was het voor mij vanzelfsprekend om voorzichtig te informeren naar aard, wijze en hoogte van de vergoeding - de UvA is immers geen vrijwilligersorganisatie. Groot was mijn verbazing toen het antwoord luidde: "niemand wordt hiervoor betaald". Ik keek naar de lijst met auteurs die aan deze reader zouden bijdragen, en zag dat de anderen aan de UvA waren aangesteld. In ruil voor hun salaris hebben zij de plicht om onderwijs te geven, onderzoek te doen, en te publiceren. Kortom, zij werden door de universiteit voor hun bijdrage aan de reader betaald, zij het op een indirecte manier.

Zo zit het universitaire systeem nu eenmaal in elkaar. Wetenschappelijk medewerkers hebben de plicht èn een grote vrijheid om te bepalen waar, wanneer en waarover ze publiceren op conferenties, in tijdschriften en in boekvorm. Men is vaak met hart en ziel hiermee bezig, zonder zich aan kantoortijden te houden. Wetenschappers geven gratis de auteursrechten van hun artikelen weg aan commerciële uitgeverijen (die wetenschappelijke tijdschriften uitgeven die de universiteitsbibliotheken vervolgens voor veel geld aanschaffen). Omdat de auteurs niet per publicatie krijgen uitbetaald maar in loondienst van een universiteit zijn, kan de schijn ontstaan dat geld geen rol speelt en dat het vooral om de eer gaat. Het resulterende gebrek aan zakelijkheid is, afhankelijk van de context, charmant of stuitend.

Dit systeem functioneert op basis van een tamelijk gesloten gemeenschap van wetenschappers die in dienst van universiteiten zijn. Nieuwelingen en buitenstaanders moeten eerst een wetenschappelijke plaats op een universiteit bemachtigen voordat ze met "gelijkwaardige arbeidsomstandigheden" mee kunnen doen - wat moeilijk is in tijden van grote universitaire bezuinigingen en vergrijzing. Maar juist in de kunstwetenschappen wordt het werkveld in groten getale doorkruist door "anderen", journalisten, publicisten, critici, mensen werkzaam op andere posten in het grote veld van kunst en cultuur. Onder de zelfstandige ondernemers die hun brood per geschreven woord verdienen is veel gemopper hoorbaar over het concurrentievervalsende academische systeem.

"Marktwerking" is het toverwoord bij de huidige reorganisatie van de UvA. Daarmee wordt dan een beschermde, besloten, interne markt bedoeld waarbij onderwijs- en onderzoeksinstituten werk "inkopen" uit het aanbod van het eigen vaste personeel. Buitenstaanders blijven hiervan buitengesloten. Of er zo veel zal veranderen?

WWW.HANNAHBOSMA.NL